Sonia and Dirk van Rensburg

Dirk van Rensburg kom uit die Kalahari en Sonia van Rensburg is op Uitenhage gebore. Hulle het baie rondgetrek toe sy ’n kind was en noudat sy ouer is, sien sy vir die eerste keer hoe mense om haar grootword en ouer word. Sy en Dirk het mekaar op Port Elizabeth ontmoet, deur die land gereis en in Calvinia kom woon. Hier het hy by die oudste bakkery op die dorp kom werk, met ’n oond waarin ’n mens 50 brode op ’n slag kon bak. Hulle het nog steeds ’n bakkery en voorsien plekkies in die hele Calvinia-streek van brood. Hulle versamel ou goed wat hulle opkoop, en mense uit die omgewing verkoop goed aan hulle vir kontant. Dirk en Sonia sê daar is nie negatiewe politiek op Calvinia nie. Hulle wil ’n galery op hulle erf bou waar mense uit die omgewing hulle kunswerke kan uitstal en blootstelling kan kry. Sonia is self ’n kunstenaar. Baie buitelanders kom kuier en gaan by hulle gastehuis tuis. Hulle neem besoekers deur die buurt of na die Kleurlinggebied. Dit is vir dié besoekers ’n wonderlike ervaring om die mense en die kultuur saam te ervaar. Hulle het ou maalklippe op hulle erf gekry. Die meeste video’s is van waar hulle vir Patrick hulle gastehuis en erf wys.

 

Dirk: Ja, weet jy, ons het, ek het in die Kalahari grootgeword en Sonja het, sy sal self vertel waar sy grootgeword het, maar ek het in die Kalahari grootgeword en ek het haar in Port Elizabeth ontmoet, enne, natuurlik smoorverlief geraak en daarvan af het ons ons pad verder gestap, ’n bietjie deur die land, enne, ons het basies in elke provinsie gebly en toe’t ons so, amper vyftien jaar gelede het ons ons hier in Calvinia kom vestig, enne, hierso begin en ons bly so lekker hier en ons is nou van daar af hier. Maar sy moet vir jou self vertel waar sy vandaan af kom.

Sonja: Ek weet nie waar ek vandaan kom nie, maar ek is gebore in Uitenhage en ek was in veertien skole … [lag] So, ja, ek was, ek was nogals ’n, ’n bietjie, bietjie orals in die land, jy weet … basically het my lewe tot stilstand gekom hier. Ek het nooit gesien hoe ou-, hoe mense oud word nie, ek het nooit gesien hoe jong kinders tieners word nie, volwasse word nie, en ek sien dit nou vir die eerste keer. Ek sien nou vir die eerste keer, mense gaan dood wat ek actually ken, met wie ek persoonlik kontak gehad het, wat ek nog nooit voorheen in my lewe gehad het nie. So dit is vir my amazing, amazing.

Dirk: Kan ek gou vir jou die honde net stil kry?

[praat met honde]

Sonja: Come on!

Dirk: Kom julle .. Hei, kom, kom, ek gaan julle raps.

Sonja: Jy kan dit uitsny.

Onderhoudvoerder: Nee wat.

Dirk: Ja, Sonja se pa het vir die Spoorweg gewerk en hulle moes maar vir bevordering, maar baie rondskuif en so aan, ja. Maar toe’t ons hier opgeëindig, enne, ons het hier begin met ’n bakkerytjie, of die bakkery was hier, ’n vriend s’n, en toe het ons hier …

Sonja: Die oudste bakkery in die dorp …

Dirk: Ja, hierdie bakkery is seker al veertig jaar, dalk nog ouer, vir die hele omgewing gebak.

Onderhoudvoerder: Ken julle miskien bietjie geskiedenis van die bakkery?

Dirk: Ja, die bakkery, jissie, hulle praat van, die ouens het al vir my die name genoem, Pinter was van die voorste ouens, ’n Hollander wat hom op ’n stadium gehad het, die ou voor ons was Gerhard Swanepoel het hom toe gehad en daar was nog ’n hele paar ander eienaars wat hom gehad het, en, onder andere het een van die bakkers ook die, die begrafnisonderneming gehad wat hy op ’n sideline gedoen het en hy het van sy goeters hierso in een, wat ons nou daar ’n gastekamer gemaak het, gebêre, maar dit sê ons nie vir die gaste nie. Dan wil hulle dalk nie daar slaap nie.

Sonja: Maar hier was nooit dooie mense nie.

Dirk: Nie dooie mense nie, maar ja.

Sonja: Net die kiste.

Dirk: Maar hier was ’n oond in die bakkery wat vyftig brode op ’n slag gebak het. Hulle het die oonde so met, dis ’n hele vertrek, het hulle die brode so met spane rondgeskuif. En ek het, toe ons die oond later van tyd moes uithaal, het ons die oond se naam op die een kamer gesit, Room Kamforta, want die oond was ’n Kamforta, ’n Italiaanse ding, enne, ja. Dis ’n, ek weet hy het so ver as Fraserburg, Williston, Loeriesfontein, die hele omgewing, selfs Carnarvon, het hulle brood afgelewer. Nou bak ons deesdae, vier bakkerye in die dorp en ons bak vir die, ons voorsien hoofsaaklik aan die klein winkels, die mobiles, soos ons dit noem. In die buurte en so aan. Ons ry vir hulle die brood tot by hulle shoppie, lewer hom af, en ja, dis ons kliënte.

Sonja: So, ek en Dirk het hier gekom en ons het die bakkery begin en hierdie, hier was niks hier nie. Niks, ons het nie tyd gehad, rêrig, om tuin te maak, of hierdie kant te kom nie, ons seun was nog in die huis. En, ses jaar terug, en Dirk het begin, hier en daar goed versamel, hy het ’n baie goeie oog vir ou goed. Kom ek sê vir jou, hier is groot skatte hier, hoor. Al hierdie enjins werk, ons het hier ’n skaapskeermasjien – waarmee werk hy, paraffien?

Dirk: Nee, Lister.

Sonja: Lister.

Dirk: Lister, ja.

Sonja: Jis, dis nogal special, en almal werk, so hier’s rêrig, geskiedenis hierso, maar hy het begin om die goed bymekaar te maak, daar in sy waenhuis gestoor, en ses jaar terug, toe ons kinders nou almal uit die huis uit is, toe’t ek en Dirk begin speel. Toe begin hy hierdie twee vertrekke bou, met een man. So hier was …

Dirk: Ek en Jan.

Sonja: … absoluut niks. Ja, jy en Jan. Hy het hierdie twee vertrekke gebou, hy’t riete gaan kap in Upington, en hiernatoe gebring en ons het so, ons het gesê ons is nou lewenslank hier, dis nou ons leefstyl tot ons doodgaan, dis ons pensioenplan hierdie. En ons het net begin speel. En hoe meer ek die goed begin display het, hoe meer het hy begin bring. So, dit hou net nooit op nie.

Dirk: En wat nou so wonderlik is, die mense in die omgewing, hoofsaaklik meer ons plaaslike mense, in die dorp en in die buurt, en so aan, as hulle ou goed sien, dan bring hulle hom, dan sê hulle: “Hoor hier, ou, hier is ’n ding vir jou.”

Sonja: Ja, dan lewer …

Dirk: Hulle kom lewer, dan koop ek dit by hom, baie van dit kan ek nie rêrig gebruik nie, maar ek koop dit en ’n volgende keer het hy nou weer iets wat ’n ou kan gebruik, en so aan, ja.

Sonja: Ons het nou al ’n paar kere die goed twee of drie keer gekoop.

[lag]

Sonja: Ek belowe jou! Dan kyk ek dit, dan sê ek, ek hét al hierdie bekertjie gekoop, dan kyk ek in sy oë, dan sien ek hy’s honger, dan sê ek: “Vyf rand, of ’n brood.” Jy weet, jislaaik, dis hoe dit hier gaan.

Dirk: Ons stry partykeer, dan sê sy: “Daar’s nie meer geld nie, jy weet, jy kan nie meer die goed koop nie,” dan sê ek –

Sonja: Ôk nie meer plek nie.

Dirk: Sê ek, ook nie meer plek nie, dan sê ek: “Oukei, maar gaan sê jy dit vir hom.” Dan kom sy daar by die hek –

Sonja: Kyk jy in sy oë.

Dirk: … kyk in sy oë en sien hoe honger is hy, en dan sê jy vir my, as sy terugkom, dan sê sy: “Gee hom die geld.” Maar so het ons rêrig baie mooi skatte, ons het baie, van ons signage, is ’n baie groot versameling, baie ou goed. Hier is van die signage wat ek dink uit die agtienhonderds kom, en ons het ’n groot verskeidenheid van goeters, en as jy die versamelaars by ons kom, die radioversamelaar wat hier was het ek ’n radio voor gegee wat hy vir my gesê, hy het teruggekom en gesê hy het hom net skoongemaak, aan die gang gesit, ’n ou sesvolt radio, daar’s net ses in die wêreld oor van die twee-en-dertig of drie-en-twintig wat hulle gemaak het. Hy’s ook ’n professor by Kaapstad Universiteit, hy’s ’n radioversamelaar. En, so as daar versamelaars is, dan sal ek van my collection weggee en van ons collection gee. Maar ek bring die goed en Sonja moet hulle display. En sy moet plek kry, en op die regte manier uitstal, en so aan. Maar ons kry baie buitelanders wat kom kyk en hulle mond hang letterlik oop van al die goed wat hulle sien. ons verander nie ’n ding nie, ons, ons, ons polish hom nie weer op en probeer hom nuut maak nie, los hom net soos hy is, met sy karakter, want dis juis sy karakter wat tot my praat. En tot ’n mens praat, en dan kom mense hier, dan sê hulle: “Jis, maar my ouma het so ’n ding gehad, my pa het so ’n ding gehad, en onthou jy, toe ek op skool was, het ek so ’n kosblikkie gehad,” en hulle sien die goed, enne, soos jy vandag self vir my gesê het, die sae wat hulle gebruik het vir die sederhout, wat hulle die sederhoutbome mee gesaag het, en die sederhout van af gebring het hier, van Clanwilliam af en hier na Calvinia toe, en so aan. En dié huis is ’n baie ou huis, hy’t nog sederhoutplafonne, sederhoutbalke, riet- en klei-ceilings in, plafonne wat van riet en klei gemaak is, en, op ’n stadium het die dak ingekonk en toe’t die versekering ’n goedkoper, platter tipe dak ingesit, ja.

Sonja: Voor ons, voor ons gekoop het.

Dirk: Voor ons, ja.

Sonja: Voor ons hier was, ja.

Dirk: Maar vir ons is dit baie, ons is baie, ons hou daarvan om die goed te bewaar. ek sien baie goed hier wat net sou gesmelt word, en dis wat gebeur deesdae, want die ouens smelt alles. Ons erfenis word verbrand, want dit gaan alles oor geld. Enne, letterlik, as die ouens hier kom, baie van my goed gaan koop ek by die, by die scrap dealer. Hulle koop hom in, en hulle ken my nou ook al.

Sonja: Hy’t al goed van die trokke afgehaal.

Dirk: Ja, van die trokke af.

Sonja: Dan sê hy: “Nee, not a tiekie, jy kan nie dit gaan smelt nie.”

Dirk: En hulle sê vir my, as hulle mooi goed kry, sê: “Hoor hier, hier’s goed wat jy, wat oud, wat antieke of outydswaarde het.” Dan koop ek dit by hulle, enne, ons het nou al so ’n mooi verhouding met mekaar en probeer van die goed so red. En Sonja doen skilderwerk, natuurlik, daar hang van haar skilderye in Luxembourg, enne, sy het van haar video’s eendag op, vertel vir ons van Norbert.

Sonja: Nee man, vertel jy, ek gaan nou nie meer praat nie.

Dirk: Sy het van ’n, video’s van Suid-Afrika op YouTube gesit en Norbert Cox is ’n kunstenaar in Amerika in Wisconsin en hulle reken hom as ’n, hy’s ’n apo-, apokaliptiese kunstenaar. Hy’s een van die honderd mees interessantste mense van die twintigste eeu. En toe sien hy dit, toe kontak hy haar, toe sê hy, maar hy wil Suid-Afrika, hy wil na ons toe kom. En toe’t hy hier kom bly vir vier maande, enne, waar hy gewoonlik in ’n ses-by-vier-voet-skildery so drie tot vier maande werk, het hy in daai vier maande vier klaargemaak én hulle het ’n vyfde een saam geskilder en sy’t saam met hom geskilder, enne, daai spesifieke skildery was in Luxembourg in die, ag, in die Louvre, in Parys ge-exhibit en hy hang nou in Luxembourg. Enne, in daai tyd het ons hom nog die Tankwa gaan wys, en ons het hom Knysna toe gevat, ons het hom Kgalakgadi toe gevat en bo en behalwe dit was dit sy produktiefste ooit in sy lewe, ja.

Sonja: En hy was intussen weer twee keer hier.

Dirk: Ja.

Onderhoudvoerder: So, die items wat julle nou by die persone koop, vra julle gewoonlik of daar ’n storie agter die item is, of probeer julle uitvind …?

Sonja: Somtyds.

Dirk: Ja. Ek, ek het hulle vertel ook vir jou. Ek het byvoorbeeld eendag by iemand ’n, ’n ou omie het vir my gesê ek moet kom kyk, hy’t ’n klomp ou goed daar. En ek ry toe oor daar na hom toe, enne, daar hang toe ’n ding daar en ek sê vir hom: “Wat is dit dié?” Want ek sien dié goed nogal redelik van tyd tot tyd. Toe sê hy vir my: “Dis nou ’n naaf,” waarmee hulle die ossewawiele afgekap het en toe sê hy vir my sy pa het nog met die goed ossewawiele gedoen, en so aan. Enne, so hulle vertel vir ons die stories, ja. En waar hy vanaf kom en, en, ons is nou al so lief vir mekaar, mense in die buurt, dit is die lekker mos van Calvinia, ons het mos nie negatiewe politiek nie, ons is almal lief vir mekaar, enne …

Sonja: Jislaaik, ek het vandag, nè, ek moet vir jou dit vertel, stap ek van die OK af, toe staan hulle mos almal in ’n ry hier voor, voor die hof, sê een, skree een, sorry, sit net af …

 

 

(11:17 min.)

 

Clip 14(1) – Sonja en Dirk #2

 

Sonja: Oulike mense.

Onderhoudvoerder: Ja. En, wat is die pad vorentoe?

Sonja: Wow, ons het ’n, ons het ’n, wat ons doen, ons het elke jaar, het ons ’n ’n target. Wat is dit in Afrikaans?

Onderhoudvoerder: Doelpunt.

Sonja: Doelpunt, ’n mikpunt. Ja. Nou, hierdie jaar moet die galery klaarkom, hy kom daar, en Dirk is besig om vir hom ’n werkswinkel, man cave, aan die anderkant, by die bakkery te bou. So dit is nou, hoveel maande nog oor?

Dirk: Die tyd raak min, maar ons, ons …

Sonja: Maybe gaan dit ’n tweejaarprojek word.

Dirk: Ja, dit moet klaar. Ons het baie kunstenaars in die omgewing, enne, ja, ons het nou die dag het ons byvoorbeeld na ons Rastas se kuns gaan kyk. Die Rasta-community, hulle’t die mooiste kuns wat hulle het, maar nêrens het hulle ’n plek om dit uit te stal, ten toon te stel nie. En, veral die mense uit die buiteland soek dit. En, omdat ons in Lonely Planet is, kom hulle baie hier, buitelanders. Nou gaan ons daai plek ’n galery maak, waar hulle hulle kuns kan kom bring en …

Sonja: … uitstal…

Dirk: … uitstal, en verkoop en, ons wil nie eers ’n kommissie daarvoor hê nie. As die goed net kan verkoop en hulle bekendstel.

Onderhoudvoerder: Hoe werk julle saam met die museum. Is daar ruimte?

Sonja: Nee, ek dink nie so nie. Die museum is baie uniek op sy eie, ja, oukei, ons ken vir Miemsie baie, baie goed, ons kuier baie, maar, ek, ek weet nie, ek dink as mense Calvinia toe kom, dan’s hier ’n paar plekke wat hulle moet gaan kyk. Een is definitief die museum. Ons het die beste museum, glo ek, ek weet nie of dit die Noord-Kaap of die land is nie, maar hierdie is ’n goeie museum, hoor jy, dis rêrigwaar …

Dirk: … die moeite werd …

Sonja: Dis absoluut die moeite werd, en sy doen soveel moeite met alles, navorsing, en so aan. So, dis die museum, en dan’s dit die Hantam-huis, uuhhmm, en dan is dit ons plek.

Dirk: Ja. En daar is ’n paar plekke in die buurt ook. Ons sal …

Sonja: Ja. Ons vat, ons vat ons, ons oorsese toeriste buurt toe. Hulle lóve dit daar. Hierdie tyd … sorry … hierdie tyd moet jy nou daar gaan stap, dan’t al die meisies en seuns hulle mooiste klere aan, dan parade hulle in die strate..

Dirk: … hofmakery.

Sonja: Jy neem die mooiste foto’s van daai mense, jong, pragtige jong mense.

Dirk: Dan sien jy hoe staan die laaities nou, jy weet … en die girls …

Sonja: Ons sit hulle net so en kyk. Dit is soos ’n storieboek wat ontvou.

Dirk: En, ja, ons wys altyd die mense museum toe en Miemsie wys ook die mense hiernatoe. So ons het ’n baie mooi link tussen mekaar. Die toergroepe ook, blomme-toergroepe kom besoek ook daar, en hier. Enne, ons stuur hulle weer na, doktor Coetzee toe, by Hantam-huis en die plekke. En dit is die lekker van ons, ons dorp het nie daai negatiewe goed nie, ons ondersteun mekaar en ons, dit gaan vir ons oor die, die heritage, om dit wat ons het, vir mense te gee. En, iemand het eendag vir my gesê, Calvinia is hoog gerate op die, op die toerismeskaal in die buiteland, omdat hulle sê, hier ontmoet hulle die mens, en sy kultuur. Enne, omdat hulle sien ons kultuur, hulle sien ons goed …

Sonja: … sien ons lewe …

Dirk: … sien ons lewe. En ons mense is nie bang om dit te wys nie. So, ons, ja, daar het van Sonja se kuns in die museum gehang vir lank …

Sonja: Ja.

Dirk: … dit hang nou in die hotel.